Türk vergi sistemi 1 ders

3 grupta ele alınır

GELİR ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER

-Gelir vergisi     -Kurumsal vergisi

HARCAMA ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER

-KDV     -ÖTV     -GÜMRÜK VERGİSİ          -BANKA SİGORTAMUAMELELERİ              -DAMGA VERGİSİ            -DEĞERLİ KAĞIT VERGİSİ               -HARÇLAR

SERVET ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER

-MOTORLU TAŞITLAR VERGİSİ   -EMLAK VERGİSİ              -VERASET VE İNTİKAL VERGİSİ

GELİR VERGİSİ

Gelir üzerinden alınan vergilerdir. Gelir vergisinde tam mükellefiyet ve dar mükellefiyet olmak üzere 2 çeşit yükümlülük vardır.

Tam mükellefiyetlerin hem türkiye  de hem de türkiye dışında elde ettiği gelirler, dar mükellefiyetler ise sadece türkiye ‘den elde ettiği gelirler gelir vergisi kapsamındadır.

TAM MÜKELLEFİYET

2 ölçü vardır. 1.si ikametgah 2.si tabiyet ikametgah ölçüsüne göre türkiye ‘de  yerleşmiş olanlar tam mükellefiyettir yani,

1-) ikametgahı türkiye ‘de bulunanlar

2-)  bir takvim yıllı içerisinde türkiye ‘de devamlı olarak 6 aydan fazla oturanlar.

Tabiyet ilkesi tabiyeti dikkate alınarak tam mükellef kabul edilenler resmi  daire veya kuruluşlara veya merkezi türkiye ‘de bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olan ve bunların işleri dolayısıyla yabancı memleketlerde oturan türk vatandaşlarıdır.

DAR MÜKELLEFİYET

Türkiye ‘ de yerleşmiş olmayan gerçek kişilerdir. Genellikle yabancı uyruklu kişilerdir.

( gerçek kişi: sağ ve tam doğmak şartı ile kişinin anne karnına düşmesinden ölümüne kadar geçen süreçte hukuken kişiler için kullanılan terimdir.

Tüzel kişi: gerçek kişilik sahibi olmayan varsayımsal olarak kişilik sahibi olduğu kabul edilen kişi veya mal topluluklarıdır.) örnek : birey gerçek kişi olarak şirket ise tüzel kişidir.

GELİR VERGİSİ ÖZELLİKLERİ

Gelir vergisi kanunun 1. Maddesine göre gelir. Bir gerçek kişinin bir takvim yıllı içerisinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır.

GELİRİN ÖZELLİKLERİ

1)      Gelir gerçek kişiler tarafından elde edilmelidir. Kural olarak tüzel kişilerin elde ettikleri gelirler ilendkurumlar vergisinin konusudur. Ancak tüzel kişilikleri olmasına rağmen kollektif şirketlerin adi komandit şirketlerin ve hisseli komandit şirketleri ortakları gelir vergisi mükellefidir. Adi şirketlerin ortakları da gelir vergisi öderler

2)      Gelir bir takvim yıllı içinde elde edilmiş olmalıdır. Her takvim yıllı bir belgelendirme dönemini oluşturur

3)      Gelir elde edilmiş olmalıdır. Elde edilmiş olma bir paranın tahsil edene ödenmesi anlamındadır. Buna tahsil ilkesi denir. 2) gelirin hukuken elde edenin tasarrufuna geçmesi anlamına gelir buna tahakkuk ilkesi deriz.

4)      Gelir, kazanç ve iratlardan oluşur. Kazanç bedensel veya zihinsel çalışma ile veya sermaye konulara elde edilen gelirdir. Örneğin : ücretler, serbest meslek kazançları, ticari ve zirai kazançlar gibi. İrat ise sermayenin başkasına kullandırılması sonucunda sağlanır. Örneğin: gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı gibi.

5)      Vergilendirilecek gelir kazanç ve iradların safi tutarıdır.

6)      Vergi  gelirlerin gerçek tutarı üzerine alınacaktır.

GELİR VERGİSİNE KONU OLAN KAZANÇ VE İRADLAR:

Gelir vergisine konu olan kazanç ve iradlarda matrah tespiti önemlidir. Matrah veri borcunun hesaplana bilmesi için vergi oranının uygulandığı ekonomik veya teknik miktardır. Şu şekilde sıralanabilir

1)      Ticari kazançlar

2)      Zirai kazançlar

3)      Ücretler

4)      Serbest meslek kazançları

5)      Gayrimenkul sermaye iradı

6)       Menkul sermaye iradı

7)      Diğer kazanç ve iradlar

Bunlardan ticari ve zirai kazançlar teşebbüs geliridir. Ücret ve serbest meslek kazançları emek geliridir. Gayri menkul sermaye iradı servet geliridir. Diğer kazanç ve iradlar kişinin şahsına özel gelirdir.

1)      Ticari kazanç: her türlü sırai ve ticari faaliyetten doğan kazançladır.                                                     Sırai faaliyet kavramı ham maddeleri işlenmiş ya da yarı işlenmiş ürünlere dönüştürme eylemi olarak tanımlanır.                                                                                                                Ticari faaliyet çeşitli hizmet , değer, mal  vb nin değiş tokuş alım satım etkinliği olarak tanımlanır ticari kazançların vergilendirilmesi:

1)      Gerçek usulde

2)      Basit usulde yapılmaktadır. Eğer esnaf muaflığı şartları varsa vergi dışında bırakılır.

TİCARİ KAZANCIN GERÇEK USÜLDE TESPİTİ

Ticari kazancın gerçek usulde tespiti bilanço esasında veya işletme hesabı esasında yapılır bu usullerde tespit edilen ticari kazanç izleyen yıllın mart ayında beyanname ile bildirilir.

a)      BİLANÇO ESASINA GÖRE KAZANÇ TESPİTİ                                                                                                         1, sınıf tüccarların kazancı, bilanço esası üzerine tespit edilen kazançtır. 1, sınıf tüccarlar yıllık alış tutarı 150,000tl ‘yi , yıllık satış tutarı  200,000 tl ‘ yi , yıllık gayri safi iş hasılatı 80,000 tl ‘ yi ve iş hasılatının 5 katı ile yıllık satış tutarı toplamı 150,000 tl ‘ yi aşanlar, bu miktarlar aranmaksızın her tür ticaret şirketleri, kendi istekleri ile bilanço usulünde vergilendirmeyi talep edenlerdir.                                                                                                                         Bilanço esasında ticari kazanç şu şekilde belirlenir: öncelikle kazancı bu usulde tespit edilenler yevmiye defteri, büyük defter ve envanter defterini düzenlemekle yükümlüdürler buna göre ticari kazanç 4 aşamayı dikkate alarak tespit edilir.

1-      Dönem öz sermayesinin hesaplanmasıdır.

Dönem Öz Sermayesi = dönem sonu öz sermaye- dönem başı öz sermaye

Arasındaki müsbet fark ticari kazançtır.

Öz sermaye = aktif toplam – borçlar

D. BAŞI BİLANÇOSU

NAKİT 50                                    BANKA KREDİLERİ 50+

MAL 500                                     ALINAN AVANS 50+

BİNA 700                                    KARŞILIKLAR 100+

                                                      KAR                100

                                                      YEDEKLER      400

                                                      SERMAYE      700

TOPLAM:1400                                  TOPLAM:1400

Öz sermaye(öz kaynak) = toplam aktif – borçlar

=1400-200

d.başı öz sermaye =1200

dönem sonu öz sermaye 1500 tl olsaydı

dönem özs= dsözs-dbözs

1500-1200

=300

İşletme bilançosunun hazırlanması ile ilgili iki uygulama vardır. Ticaret hukuku kurallarına göre ve tek düzen hesap planına göre hazırlanan bilançoya ticari bilanço, vergi hukuku kurallarına göre hazırlanan bilançoya mali bilanço denir. Vergiye tabi ticari kazancın hesaplanmasında esas alınacak bilanço mali bilançodur. Eğer işletme ticari bilançosunun vergi hukuku kurallarına göre hazırlanmamışsa bu bilanço üzerinde gerekli düzenlemelerin yapılması zorunluluğu vardır. Yani ticari bilançoya bağlı olarak ticari karını tespit eden işletme vergilendirmek üzere ticari kar üzerine düzenleme yaparak mali karı hesaplamakla yükümlüdür.

               TİCARİ KAR ( dönem karı)

(+)  KKEG

(-) VERGİDEN MUAF GEL.

MALİ KAR ( vergilendirecek kar )

2) İŞLETMEYE İLAVE EDİLEN VE İŞLETMEDEN ÇEKİLEN DEĞERLERİN DİKKATE ALINMASI

Dönem içinde işletme sahiplerinin işletmeye ilave ettiği değerler ( örneğin: işletme sahibine özel varlığından işletme kasasına 10,000 tl koymuşsa veya işletmeye yeni bir makine almışsa.)

Bulunan miktardan düşülür. Çünkü bu artış ticari faaliyetten ortaya çıkan bir artış değildir. Vergi matrahını azaltır. Aynı şekilde işletmeden çekilen değerler varsa örneğin: işletme sahibi kendi değerlerini karşılamak için şirket kasasından 5,000 lira almışsa bunlar bulunan miktara eklenir. Bu işlem vergi matrahını artırır.

3 GİDERLERİN DÜŞÜLMESİ AMORTİSMAN VE DEĞERLEME HÜKÜMLERİNİN UYGULANMASI

Bunlardan G.V kanuna göre vergi matrahından indirilebilecek giderler şunlardır:

1)      Ticari kazancın elde edilmesi için yapılan genel giderler( kira reklam ısınma)

2)      Personel ücretleri. Sosyal güvenlik kurumlarına ödenen primler, işletmedeki tedavi ,ilaç,giyim gibi giderler

3)      İşçilerin barınması ve beslenmesi için yapılan giderler

4)      İşle ilgili yapılan seyahat ve konaklama giderleri

5)      İşle ilgili olarak ödenen  zarar, ziyan ve tazminat

6)      İşletmede kullanılan taşıtların giderleri

7)      İşletme ile ilgili ödenen vergi, resim ve harçlar.

8)      İşverenlerin işveren sendikalarına ödediği aidatlar

9)      Özel kişiler veya şirket hesabına öğrenimde bulunan öğrenciye yeme içme ,tahsil gibi ödenen giderler

10)   Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dermek ve vakıflara ödenen paralar

GİDER KABUL EDİLMEYEN ÖDEMELER

Vergi usul kanununa göre gider olarak indirilmesine izin verilmeyen ödemeler şunlardır

1)      İşletme sahibi ile eşinin ve çocuklarının işletmeden çektiği paralar ve ayni değerler

2)      İşletme sahibinin kendisine, eşine küçük çocuğuna işletmeden ödenen aylık ücretler, ikramiyeler ve komisyonlar

3)      İşletme sahibinin işletmeye koyduğu sermaye için yürütülecek faizler.

4)      İşletme sahibinin eşinin ve küçük çocuklarının işletmeden olan alacakları için yürütülen faizler

5)      Her türlü para ve vergi cezaları, işletme sahiplerinin suçlarından doğan tazminatlar

6)      İşletmede kayıtlı olan veya kiralama yoluyla elde edilen ancak işletmenin esas faaliyet konusuyla  ilgili olmayan duran varlıkların giderleri ve amortismanları

NOT: V.U.K’ a göre amortisman yöntemi olarak normal amortisman yönetimi, azalan bakiyeler usulüyle amortisman yöntemi ve fevkalade amortisman yöntemleri benimsenmiştir.

Amortisman  hesaplanmasında iktisadi kıyamtlerin faydalı ömürleri dikkate alınır taşınmazlar için faydalı ömür  yıldır. Normal amortisman oranı % 20 ‘ dir. Azalan bakiyeler usulüne göre amortisman oranı normal amortisman oranının iki katı ancak % 50’ yi geçmeyecek şekilde uygulanır.